Nerki są jednym z najważniejszych narządów w ciele człowieka. Zdrowe nerki pełnią funkcję filtra, który pomaga usuwać z organizmu szkodliwe dla niego substancje. Niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej, nadmierne przyjmowanie leków czy używki mogą niekorzystnie oddziaływać na nerki, a w rezultacie – przyczyniać się do rozwoju przewlekłych schorzeń. Jak zadbać o nerki, by cieszyć się zdrowiem i wspierać ich pracę?
Jaką funkcję pełnią nerki w organizmie człowieka?
Nerka to narząd parzysty, który jest umiejscowiony w jamie brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej. W organizmie człowieka nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i pod wątrobą. Kluczowe funkcje nerek to:
- wydalnicza – nerki działają niczym filtr, przez który każdego dnia przetacza się̨ około 1500 litrów krwi. Nefrony (podstawowa jednostka strukturalna nerki) wychwytują szkodliwe produkty przemiany materii, leki i substancje obce, które następnie są rozpuszczane w wodzie i usuwane z organizmu wraz z moczem. Uszkodzenie nefronów może powodować gromadzenie się wody i szkodliwych substancji w naszym organizmie, a w konsekwencji prowadzić do rozwoju chorób nerek;
- regulacyjna – nerki odgrywają niezwykle istotną rolę w utrzymaniu homeostazy, czyli naturalnej równowagi organizmu. Regulują skład i ilość́ płynów ustrojowych w ciele oraz utrzymują prawidłowy bilans wodny zapobiegając zarówno zbyt dużej utracie wody, jak i jej nadmiernemu gromadzeniu się;
- wewnątrzwydalnicza – nerki wytwarzają substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są to: renina (enzym regulujący ciśnienie krwi), erytropoetyna (hormon biorący udział w tworzeniu czerwonych ciałek krwi) oraz witamina D (wpływająca na wchłanianie wapnia z pożywienia i kondycję naszych kości).
Jak dbać o nerki i ich prawidłową pracę? Kluczowe zasady
Istnieje kilka zasad, których warto przestrzegać, by zachować zdrowe nerki i cieszyć się ich prawidłową pracą. Jakie?
- Aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia pozwalają na znormalizowanie ciśnienia krwi, co zmniejsza ryzyko rozwoju przewlekłych chorób nerek, a ponadto sprzyjają utrzymaniu właściwej masy ciała.
- Zdrowe odżywianie. Zbilansowana dieta pomaga obniżać ciśnienie krwi, zapobiegać cukrzycy i chorobom serca oraz innym schorzeniom, które przyczyniają się do powstawania chorób nerek. Dodatkowo wspiera utrzymanie odpowiedniej wagi. Dla zachowania zdrowia nerek należy przede wszystkim ograniczyć spożycie soli – według zaleceń WHO jej dzienne spożycie powinno wynosić do 5 g.
- Spożywanie odpowiedniej ilości płynów. Standardowo zaleca się, by każdego dnia wypijać 2 litry płynów. Rekomendowany poziom spożycia płynów może jednak różnić się w zależności od warunków klimatycznych, stanu zdrowia, aktywności fizycznej i innych czynników. Ilość płynów, jaką należy spożywać, indywidualnie ustala się m.in. dla pacjentów z chorobami nerek, a także serca i wątroby.
- Rezygnacja z palenia. Palenie tytoniu spowalnia przepływ krwi przez nerki, co z kolei zmniejsza ich zdolność do prawidłowej pracy. Ponadto palenie może zwiększać ryzyko raka nerki nawet o 50%.
- Ograniczenie przyjmowania dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą mieć negatywny wpływ na kondycję nerek – zwłaszcza jeśli są przyjmowane regularne. U osób borykających się z chorobami nerek lub obniżoną czynnością narządu szkodliwe może okazać się nawet kilka dawek.
- Kontrola poziomu cukru we krwi. Nawet u połowy chorych na cukrzycę dochodzi do rozwoju chorób nerek. Regularne badania moczu oraz morfologia krwi pozwalają monitorować poziom cukru i funkcjonowanie nerek. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób w średnim wieku i seniorów.
- Kontrola ciśnienia krwi. Wysokie ciśnienie krwi może przyczyniać się do uszkodzenia nerek. Ryzyko rozwoju poważnej choroby wzrasta u osób jednocześnie zmagających się cukrzycą, chorobami sercowo-naczyniowymi oraz mających podwyższony poziom cholesterolu. Systematyczne kontrolowanie ciśnienia krwi pozwala na szybsze wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości i rozpoczęcie dalszej diagnostyki.
- Kontrola czynności nerek. Regularnie wykonywane profilaktyczne badania laboratoryjne pozwolą szybciej dostrzec ewentualne nieprawidłowości w pracy nerek. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób z grupy wysokiego ryzyka – cierpiących na cukrzycę lub nadciśnienie, otyłych oraz takich, u których w rodzinie występowały choroby nerek. W celu określenia zestawu badań, które warto przeprowadzić, skonsultuj się z lekarzem.
Przeczytaj też: Jak zadbać o wątrobę?
Co szkodzi nerkom i czego należy unikać?
Wśród produktów, które najbardziej szkodzą nerkom, wymienia się przede wszystkim używki: alkohol, tytoń oraz kofeinę – zawarte w nich substancje mogą powodować nawet niewydolność nerek. Usuwanie ich z organizmu mocno obciąża narząd, dlatego warto z nich zrezygnować lub co najmniej je ograniczyć. Niekorzystny wpływ na zdrowie nerek mogą mieć też konserwanty znajdujące się w przetworzonej żywności oraz zbyt duże spożycie soli. Nerkom szkodzi również nadmierne przyjmowanie leków – w miarę możliwości powinno się ograniczyć stosowanie tego typu środków do niezbędnego minimum, a w razie wątpliwości zawsze konsultować się z lekarzem.
Najczęstsze objawy chorób nerek – co powinno nas zaniepokoić?
Choroby nerek mogą stanowić realne zagrożenie dla życia. Jak jednak podkreślają lekarze, nierzadko rozwijają się one podstępnie i niemal bezobjawowo, a chore nerki nie zawsze dają specyficzne symptomy, co utrudnia wczesną diagnozę. Charakterystycznym objawem problemów z nerkami jest ból zlokalizowany w dolnej części pleców. Jak rozpoznać, czy to ból nerek, czy ból kręgosłupa? W tym celu lekarz wykonuje specjalne badanie na objaw Goldflama.
Sygnałem alarmowym powinny być także nieprawidłowe wyniki badań moczu. Alarmujące objawy to przede wszystkim podwyższona liczba leukocytów, krew w moczu oraz zmiana barwy cieczy na ciemny. Inne, choć niespecyficzne objawy, które mogą sugerować problemy z nerkami, to nudności, wymioty, wysoka temperatura ciała, nadciśnienie, uczucie ciągłego zmęczenia czy trudności z oddychaniem.
To również może Cię zainteresować: Jak dbać o układ krążenia?
Najczęstsze choroby nerek to kamica nerkowa, zapalenie nerek (kłębuszkowe, śródmiąższowe i odmiedniczkowe) oraz niewydolność nerek. Sposób leczenia jest uzależniony od rodzaju choroby. Leczenie powinno zostać rozpoczęte możliwie najszybciej, stąd tak istotną rolę odgrywają badania profilaktyczne, a w razie potrzeby – szybka i prawidłowa diagnostyka.
