Układ pokarmowy w organizmie człowieka odpowiada przede wszystkim za trawienie pokarmów, jednak nie jest to jego jedyna funkcja. Niewłaściwa dieta i niezdrowe nawyki mogą nie tylko zaburzać jego pracę i powodować dokuczliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego, ale także przyczyniać się do rozwoju poważnych chorób. Dowiedz się, jak zadbać o zdrowie układu pokarmowego i jakie produkty warto uwzględnić w codziennej diecie.
Jakie funkcje pełni układ pokarmowy w ciele człowieka?
Układ pokarmowy w ludzkim organizmie pełni bardzo złożoną funkcję, a poszczególne jego części odgrywają nieco inną, ale zawsze istotną rolę. Przewód pokarmowy człowieka składa się z 6 głównych odcinków: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego oraz jelita grubego. Ważnym elementem jego budowy są także gruczoły: wątroba, trzustka i ślinianki. W każdej części przewodu pokarmowego zachodzą określone procesy związane z rozdrabnianiem i trawieniem pokarmów, wchłanianiem składników odżywczych oraz wydalaniem zbędnych produktów przemiany materii. Układ pokarmowy odpowiada za:
- trawienie i wchłanianie składników odżywczych, takich jak tłuszcze, białka, węglowodany, witaminy i sole mineralne;
- regulację gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu;
- usuwanie toksyn i innych zbędnych substancji z organizmu;
- wydzielanie hormonów peptydowych, działających w przewodzie pokarmowym.
Co powoduje dolegliwości ze strony układu pokarmowego?
Dolegliwości odczuwane w obrębie przewodu pokarmowego nie są niczym niezwykłym i jeśli pojawiają się sporadycznie – co do zasady nie są powodem do niepokoju. Funkcjonowanie przewodu pokarmowego może zostać zaburzone przez szereg czynników, jednak wśród najczęściej występujących należy wymienić:
- silny stres spowodowany szybkim tempem życia lub nadmiarem obowiązków,
- zbyt mała aktywność fizyczna,
- niewłaściwa dieta i nieregularne posiłki,
- zaburzenia funkcjonowania flory jelitowej,
- spożywanie przetworzonych pokarmów,
- przyjmowanie kilku leków jednocześnie, co zwiększa prawdopodobieństwo interakcji substancji leczniczych zarówno z innymi lekami, jak i pożywieniem.
Co ważne, czynniki zaburzające pracę układu pokarmowego niekiedy występują jednocześnie. Mogą one objawiać się na różne sposoby, takie jak:
- zgaga (najczęściej po posiłku),
- bóle brzucha i nadbrzusza,
- uczucie wczesnej sytości i ciężkości po posiłku,
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- wzdęcia,
- biegunki i zaparcia.
Nie tak rzadko zdarza się, że także różne objawy zaburzeń w układzie pokarmowym pojawiają się w tym samym czasie. Jeśli jednak uciążliwe symptomy zaczynają występować częściej, warto skonsultować się ze specjalistą. Niezdrowy styl życia może powodować nie tylko przykre dolegliwości, ale również refluks, nowotwory, przewlekłe zaparcia, zespół jelita drażliwego oraz wrzody dwunastnicy i żołądka. Do alarmujących sygnałów, które powinny nas skłonić do wizyty u lekarza, zalicza się też krwawienie z przewodu pokarmowego, anemię, trudności w przełykaniu czy niewyjaśniony spadek masy ciała.
Jak dbać o układ pokarmowy, by wspierać jego zdrowie?
By zapobiegać chorobom przewodu pokarmowego, ale również zadbać o własne samopoczucie, warto przede wszystkim przyjrzeć się swojej diecie. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego należy dbać między innymi o obecność odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego w posiłkach. Dlaczego? Błonnik pokarmowy przyspiesza perystaltykę jelit i zwiększa masę stolca, dzięki czemu zapobiega zaparciom oraz minimalizuje ryzyko żylaków odbytu i zapalenia uchyłków. Ponadto błonnik sprzyja utrzymaniu odpowiedniej masy ciała. Istnieją jednak dwa rodzaje błonnika, które należy włączyć do diety:
- błonnik rozpuszczalny wchłania wodę, rozluźniając masę kałową, a ponadto wspiera utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi oraz wspomaga pracę jelit i układu sercowo-naczyniowego. Błonnik rozpuszczalny możesz dostarczać do organizmu poprzez dodanie do jadłospisu płatków i otrębów owsianych, orzechów, nasion babki płesznik, roślin strączkowych, siemienia lnianego i kaszy jęczmiennej. Źródłem tego rodzaju błonnika są też bakłażan, pietruszka, cytrusy, jabłka, gruszki, awokado i brzoskwinie;
- błonnik nierozpuszczalny pobudza jelita do pracy, stymuluje produkcję soków żołądkowych i zapewnia długotrwałe uczucie sytości. Tego typu włókno pokarmowe wspiera także oczyszczanie układu pokarmowego z toksyn, zmniejszając ryzyko cukrzycy, choroby uchyłkowej czy nowotworu jelita grubego. Produkty bogate w błonnik nierozpuszczalny to na przykład otręby z jęczmienia i kukurydzy, agrest, rzepa, rzodkiewka, kalafior, pomidory, kapusta pekińska, banany i maliny.
By wspierać układ trawienny, możesz też skorzystać z naturalnych sposobów, stosowanych jeszcze przez nasze mamy i babcie. Do roślin wspomagających pracę przewodu pokarmowego zaliczają się: ostropest plamisty, oregano, karczoch zwyczajny, kurkuma, imbir, czosnek czy orzech włoski. Można je stosować w formie naparów, jako dodatek do dań, spożywać w formie oleju lub w postaci gotowych preparatów.
Jak jeszcze zadbać o zdrowie układu pokarmowego?
Chcąc zadbać o zdrowy układ pokarmowy, warto wprowadzić do swojej codziennej rutyny kilka nawyków i prostych zasad.
- Zadbaj o odpowiednie nawodnienie. Wystarczy pić około 2 litry wody dziennie, by skutecznie zapobiegać zaparciom, wspomóc oczyszczanie organizmu z toksyn i poprawić metabolizm. W innym naszym artykule poznasz więcej sposobów na to, jak przyspieszyć metabolizm i przemianę materii.
- Włącz do diety probiotyki. To dobroczynne kultury bakterii, które mają korzystny wpływ na stan flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym i zdrowie jelit. Prawidłowa flora fizjologiczna nie tylko wspiera proces trawienia, ale też wzmacnia układ odpornościowy. Tak zwane dobre bakterie niwelują również negatywne skutki przyjmowania antybiotyków, stresu oraz niewłaściwej diety. Produkty spożywcze bogate w kultury bakterii to między innymi kefiry, jogurty naturalne, kiszonki (kiszone buraki, ogórki i kiszona kapusta) oraz zakwasy.
- Unikaj żywności przetworzonej. Zawiera duże ilości cukru, tłuszczu i soli, które w nadmiarze mają zły wpływ na cały organizm człowieka – dlatego zamiast wybierać gotowe dania, staraj się samodzielnie przyrządzać posiłki.
- Jedz regularnie i bez pośpiechu. Zaleca się, by jeść około 4-5 posiłków dziennie co 3-4 godziny. Dzięki temu żołądek nie będzie nadmiernie obciążany, co mogłoby powodować ból w nadbrzuszu, wzdęcia i uczucie pełności po jedzeniu. Co więcej, zbyt duże odstępy między posiłkami przyczyniają się do podrażniania powierzchni żołądka przez kwasy żołądkowe. Posiłki należy też spożywać powoli i w spokojnej atmosferze, a każdy kęs powinno się dokładnie przeżuwać.
- Zadbaj o aktywność fizyczną. By zadbać o zdrowy brzuch, nie zapominaj o regularnych ćwiczeniach. Aktywność ruchowa przyczynia się do stymulacji układu trawiennego, sprzyja zachowaniu regularności wypróżnień, a także wspiera redukcję masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi.
By jak najlepiej dbać o układ pokarmowy, pamiętaj również o regularnych badaniach profilaktycznych. Zaleca się, by po 30. roku życia co około 3-5 lat wykonywać USG jamy brzusznej, natomiast po ukończeniu 50 lat – badanie powinno się powtarzać co roku. Diagnostykę należy też przeprowadzić, gdy zauważysz niepokojące objawy chorobowe, takie jak częste biegunki lub zaparcia, ból przy wypróżnianiu, obecność krwi w kale, częste bóle brzucha lub wymioty.
